اکنون با تأسّف باید گفت که علی‌رغم همه خدمات بی‌شماری که در بخش‌های گوناگون بهداشت و درمان کشور صورت می‌پذیرد، ... حضرت آیت الله مظاهری، طی پیامی به دوّمین کنگره سالیانه اخلاق پزشکی تصریح کردند: اکنون با تأسّف باید گفت که علی‌رغم همه خدمات بی‌شماری که در بخش‌های گوناگون بهدا
شت و درمان کشور صورت می‌پذیرد، امّا نقض کرامت انسانی که پیامد مهمّ فقدان و خلأ اخلاق پزشکی است، یکی از اشکالات جدّی در عرصه پزشکی است و باید برای آن فکر و اقدام جدّی نیز صورت پذیرد.به گزارش سرویس استان های مرکز خبر حوزه، مشروح پیام معظّم‌له بدین قرار است؛ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم برگزاری دوّمین کنگره سالیانه اخلاق پزشکی، نویدبخش توجّه و اهتمام مسئولان و متصدّیان امر بهداشت و درمان کشور به موضوع بسیار مهمّی است که در جمهوری اسلامی باید سال‌ها پیش از این درباره آن برنامه‌ریزی و اقدام می‌شد. از این‌رو امید است مباحثات و پژوهش‌های این همایش علمی با دقّت و انگیزه هرچه بیشتر دنبال شود و برای کاربردی نمودن و پیاده‌سازی آن، زمینه‌سازی گردد . در این فرصت، تذکّر و بیان چند نکته کلّی را ضروری می‌شمارم و امیدوارم این نکات مورد توجّه و تعلّق خاطر شما شرکت‌کنندگان گرامی در این کنگره، واقع گردد :(1) روزگار معاصر، مقهور دانش‌ها و فن‌آوری‌هایی است که فرهنگ و معادلات اجتماعی و روابط انسانی جدیدی را بنا نهاده است. در چنین فضایی، دستاوردهای پیچیده و نوین و پیشرفت‌های خیره‌کننده علمی، زندگی و موقعیّت بشر را از ابعاد گوناگونی آسان‌تر ساخته و توانمندی‌های بزرگ و فراوانی بدان بخشیده است. ولی این، همه ماجرا نیست، چرا که با دیده انصاف، به روشنی می‌بینیم که در سایه این فن‌آوری‌ها و پیشرفت‌های چشمگیر، لطمه‌ها و صدمه‌های بزرگی نیز به دیگر ساحت‌های فردی و اجتماعی انسان وارد آمده است .بشر در طول تاریخ، همواره با این معضل اساسی مواجه بوده است که حتّی از سودمندترین اختراعات و اکتشافات علمی، می‌توان در راه مقاصد ضدّ بشری و اهدافی که به کلّی مغایر با نیّات دانشمندان و مکتشفان بشردوست و حق‌طلب بوده، سوء استفاده کرد. از کشف آتشU گرفته تا شکافتن اتم و سایر ابتکارات علمی، با همین آسیب مخاطره‌آمیز برخورد جدّی داشته است. اینجاست که تنها و تنها، دغدغه اخلاق و التزام به مبانی اخلاقی، باعث ضبط و کنترل انسان می‌شود و او را بر سر این دو راهیِ صلاح و فساد، از ورود به عرصه افکار ناشایستِ ضدّ اخلاقی و نیّات پلید غیر انسانی، باز می‌دارد. همه کسانی که با نگاه تیزبین و عمقی نگر و با چشمِ معرفت شناسانه به پیامدها و نتایج اجتماعی پیشرفت‌های علمی بشر، نگریسته‌اند و ابعاد معرفتی این پیشرفت‌ها را کاووش نموده‌اند، بر این نکته اذعان کرده‌اند که اگر عنصر با اهمّیت اخلاق از صحنه و ساحتِ استفاده و بهره‌برداری از دستاوردهای علمی بشر، حذف گردد، هیچ تضمینی برای سوء استفاده‌های ضدّ انسانی از این دستاوردها وجود نخواهد داشت. اساساً رسالت و کارکرد اصلی اخلاق، همین است که در ساحت فردی، تحوّل روحانی انسان و هرچه کم شدنِ تعلّق او به دنیا و مادیّات مانند قدرت، ثروت، شهوت و شهرت را تأمین نماید و در ساحت اجتماعی، مطلوب‌های با اهمیّت جامعه همانند عدالت و آزادی و امنیّت و نظم را تضمین سازد. استانها برگزیده شماره خبر: 131998 11:19 - 1390/12/03
در جهان پزشکی نیز که همّت و ابتکار اندیشمندان، آرزوهای بزرگی برای درمان بیماری‌های گوناگون را در روزگار ما محقَّق ساخته است و بی‌شک روش‌های نوین پزشکی به لحاظ توسعه و تحوّل این رشته خیره‌کننده و چشمگیر است، امّا این ابتکارات و تحوّلات در معرض همان آفت بزرگِ سوء استفاده‌های بشری است و از این جهت، صیانت از این
(2) اگرچه ظهور این تحوّلات جدید و سریع در علوم پزشکی به طور طبیعی مسائل و پرسش‌های اخلاق پزشکی را به شدّت گسترش داده است و پدیده‌های نوظهوری مانند پیوند اعضاء، باروری‌های آزمایشگاهی و تلقیح مصنوعی، شبیه‌سازی، ژن‌درمانی، تولید و بهره‌برداری از سلول‌های بنیادین و ده‌ها نظایر آن ، هر یک، پرسش‌ها و پژوهش‌های جدیدی را چه در حوزه احکام و دستورالعمل‌های فقهی و حقوقی و چه در حوزه باورها و هنجارهای اخلاقی به وجود آورده‌اند امّا اگر بخواهیم اصولی را به عنوان ارکان اساسی اخلاق پزشکی، احصاء و بیان نماییم، بی‌تردید باید بر سه رکن زیربنایی، انگشت تأکید بگذاریم:
نخست: حفظ کرامت انسان به عنوان برترین موجود در عالم هستی؛ مسأله کرامت انسان، یک موضوع بسیار مهم و زیربنایی در جهان خلقت است و فضیلت والایی است که خداوند خالقِ انسان به او اعطاء فرموده است: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً» این تاج کرامت و فضیلت که بر سر آدمی نهاده شده است، به تصریح قرآن کریم ارزش او را در زمینه حقّ حیات مادّی و معنوی چنان گسترش داده که آن را معادل ارزش همه انسان‌ها کرده است: «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعاً» از این‌رو، حفظ و پاسداشت کرامت انسانی باید یکی از دغدغه‌های اصلی اصحاب بهداشت و درمان به ویژه پزشکان گرامی باشد و در برخورد و مواجهه با بیماران، خود را ملتزم به پاسداشت این کرامت اعطاء شده از سوی خالق هستی بشمارند و از هرگونه برخوردی که ناقض این اصل انسانی و الهی است، پرهیز نمایند. اکنون با تأسّف باید گفت که علی‌رغم همه خدمات بی‌شماری که در بخش‌های گوناگون بهداشت و درمان کشور صورت می‌پذیرد، امّا نقض کرامت انسانی که پیامد مهمّ فقدان و خلأ اخلاق پزشکی است، یکی از اشکالات جدّی در عرصه پزشکی است و باید برای آن فکر و اقدام جدّی نیز صورت پذیرد، چنانکه سایر بخش‌های اجتماعی نیز از دستبرد فقدان و خلأ اخلاق، مصون نمانده‌اند و در هر صورت همه ما بدون استثناء، نیازمند یک بازگشت جدّی به اخلاق برای حفظ و احترام به کرامت انسانی هستیم.
دوّمین اصلی که از ارکان اخلاق پزشکی محسوب و به شمار می‌آید، احساس مسئولیّت در رسالت خطیری است که پزشکان گرامی و سایر دست‌اندرکاران عرصه سلامت بر عهده دارند. جان و حیات آدمیان، در اختیار اصحاب بهداشت و درمان است و با توجّه به ارزش نامحدودی که از قرآن کریم برای این تحفه الهی بیان شد، ضرورت وجود یک احساس مسئولیّت حقیقی در این زمینه جای تردید ندارد. حقّ این احساس مسئولیّت وقتی گذارده خواهد شد که پایه‌های علمی و دانشوریِ متصدّیان عرصه پزشکی کاملاً متقن و صحیح باشد و آنان خود را به طور مرتّب و مستمرّ، از حیث علمی، روزآمد نگاه دارند و در مواجهه با بیماران، همه ابعاد علمی بیماری را مورد توجّه قرار دهند.
در این‌جا، البتّه نقش مؤسسات تعلیمی و دانشگاه‌های علوم پزشکی و خصوصاً اساتید بزرگوار و گرانقدر این مجامع، نقشی کاملاًَ برجسته و بی‌بدیل است، ولی این به تنهایی، کافی نیست. وجدان کاری و علمی و احساس مسئولیّت، یک امر متعالیِ اخلاقی است که باید برای همیشه چه در دوران تعلّم و تحصیل و چه پس از آن در دوران اجراء و پیاده‌سازی، با آدمی همراهی کند.
و سوّمین رکن زیربنایی در اخلاق پزشکی را باید صیانت از عزّت و شرافت طبابت در برابر سیم و زر و جاه و مقام، قلمداد کنیم. همان نکته‌ای که در سوگندنامه پزشکان که منسوب به بقراط حکیم است، آمده و بی‌شک مطلبی کاملاً با اهمّیت و از حیث اخلاقی، تعیین‌کننده است.
روشن است که حکومت و دولت باید به طور شایسته و بایسته، معیشت و امور زندگی و حرفه‌ای اصحاب سلامت را در یک جامعه تأمین نماید، امّا به هر صورت، حفظ و نگاهداشت نفس در برابر تعلّقات مادّی و دنیایی، یک کار اخلاقی بزرگ است که نیاز به ممارست و مجاهدت دارد و این مجاهده با نفس است که اگر با آن مهربانی و شفقت بر خلق که گفته شد، همراه و توأمان گردد، از آدمی موجودی می‌سازد که همه تحسین‌ها و سپاس‌ها را برمی‌انگیزد.
(3) در پایان با تأکید مجدّد بر ضرورت استمرار مباحثات و پژوهش‌های مربوط به اخلاق پزشکی، به نظر می‌رسد تشکیل یک نهاد و مجمع دائمی برای این منظور که رسالت تبیین و تنقیح مبانی و روش‌ها و اهداف اخلاق پزشکی و توسعه و گسترش اندیشه اخلاق پزشکی و نظریّه‌پردازی در این زمینه و پاسخ‌گویی به چالش‌ها و پرسش‌های اساسی مطرح در این حوزه را بر عهده داشته باشد، امری لازم و شایسته است و امید آنکه این اتّفاق، با همّت و اقدام مسئولان مربوطه، در جامعه پزشکی ما صورت پذیرد.
از خداوند تعالی، توفیق و تأیید شما عزیزان را مسألت می‌کنم و امیدوارم که این نشست علمی که با هدفی والا و گران‌مایه تشکیل یافته است، دستاوردهای بزرگ و شیرینی داشته باشد. از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و همه متصدّیان و مسئولان برگزاری این کنگره و شما شرکت‌کنندگان محترم و گرامی، صمیمانه تقدیر و تشکّر می‌نمایم.
والسّلام‌علیکم و رحمه‌الله وبرکاته
حسین المظاهری
فضای قابل احترام علمی، تنها در گرو اخلاق‌مداری است و بدین سبب، اهمیّتِ شایانِ توجّه اخلاق پزشکی در همه ابعاد ریز و درشت آن باید به منزله یک دغدغه همیشگی برای اصحاب بهداشت و درمان مطرح و جلوه‌گر باشد.
